आरोग्य विभाग

लेखा प्रमुखाचे नाव: डॉ. राज गेहलोत
लेखा प्रमुखाचे पदनाम: जिल्हा आरोग्य अधिकारी
विभाग दूरध्वनी क्रमांक: ०७१२- २५६४८४३
ई-मेल: dhonagpur2017[at]gmail[dot]com

परिचय :-

भारतात आरोग्य सेवा प्रणाली ब्रिटिश राजवटीपासून सुरू झाली. सुरुवातीला, आरोग्य सेवेचा उद्देश सैनिक आणि युरोपियन नागरी सेवकांची सेवा करणे हा होता आणि प्लेग, कॉलरा, रेबीज सारख्या साथीच्या आजारांवर नियंत्रण स्थानिक स्वराज्य संस्थांच्या मदतीने शक्यतो छावणी क्षेत्रात सुरू करण्यात आले. ब्रिटिश राजवटीत पाश्चात्य औषधांचा वापर सुरू झाल्यामुळे विद्यमान पारंपारिक औषध आणि आयुर्वेदिक उपचारांकडे दुर्लक्ष करण्यात आले. सुरुवातीला मोठ्या शहरांमध्ये रुग्णालये आणि दवाखान्यांद्वारे उपचार सेवा पुरवल्या जात होत्या. १९४० मध्ये, नियोजन समितीने ग्रामीण भागात आरोग्य सेवा प्रदान करण्याचे सुचवले आणि दर १००० लोकसंख्येमागे १ आरोग्य कर्मचारी या दराने आरोग्य सेवा देण्यासाठी आरोग्य कर्मचाऱ्यांचे प्रशिक्षण आयोजित केले. पहिले प्राथमिक आरोग्य केंद्र १९४२ मध्ये कलकत्ता (पश्चिम बंगाल) जवळील शिंगूर येथे सुरू झाले. त्याला ग्रामीण आरोग्य पथक असे म्हटले गेले. ग्रामीण आरोग्य सेवा डॉ. जेम्स ग्रॅड, संचालक, ऑल इंडिया इन्स्टिट्यूट ऑफ सॅनिटेशन अँड पब्लिक हेल्थ यांनी हा कार्यक्रम राबवला आहे.

त्याच सुमारास, मुंबई प्रांतीय सरकारच्या आर्थिक मदतीने महाराष्ट्र राज्यात आरोग्य सेवा व्यवस्था सुरू करण्यात आली. राज्यातील सोयीस्कर ठिकाणी स्थानिक स्वराज्य संस्थांचे दवाखाने सुरू करण्यात आले आणि त्यांना नागरी दवाखाने म्हटले गेले, नंतर या सर्व दवाखाने जिल्हा परिषदेअंतर्गत वर्गीकृत करण्यात आले. १९७७ मध्ये झालेल्या १३ व्या जागतिक आरोग्य परिषदेत, आरोग्य संघटना आणि तिच्या सदस्य देशांनी समाजाचे आरोग्य हे एका विशिष्ट स्तरावर संवादाचे मुख्य ध्येय म्हणून निश्चित केले, जे २००० मध्ये “सर्वांसाठी आरोग्य” म्हणून ओळखले जाऊ लागले. हे ध्येय साध्य करण्यासाठी प्राथमिक आरोग्य सेवा ही गुरुकिल्ली आहे हे मान्य करण्यात आले.